Thema’s > Papiamento Aruba
Op Aruba wordt – naast Nederlands, Engels en Spaans – Papiamento gesproken. Papiamento is in de 17e/18e eeuw ontstaan uit een vermenging van Spaans, Portugees, Nederlands, Engels en enkele woorden uit het Afrikaans en de oorspronkelijke taal van de Arawak Indianen.
De naam van de taal is afgeleid van het Portugese woord voor brabbelen (papia en papear).
Papiamento is een van de weinige van oorsprong Creoolse talen, die tot op de dag van vandaag gesproken wordt in het Caribische gebied. Het Papiamento wijkt op Aruba af van de overige eilanden. Op Curacao en Bonaire wordt Papiamentu gesproken. De spelling van het Papiamento op Aruba is meer Spaans dan op de overige eilanden dat vooral tot uiting komt in het gebruik van de ‘o’ en de ‘u ‘.
Papiamento speelt ook een belangrijke rol op de Bovenwindse Eilanden – St. Maarten, St. Eustatius en Saba. Inwoners kwamen van deze eilanden naar Curaçao en in het bijzonder naar Aruba om er te werken en hun kinderen zijn opgegroeid met het spreken van Papiamento. Toen ze terugkeerden naar hun eigen eilanden namen zij de kennis van het Papiamento weer mee naar huis. Dit werd verder versterkt doordat inwoners van Curaçao werden aangetrokken door de uitbreiding van het toerisme op Sint Maarten en door hun migratie de positie van het Papiamento daar verder versterkten. Een andere grote Papiamento sprekende gemeenschap bevind zich in Nederland. Aangezien Aruba behoord tot het Nederlandse Koninkrijk, is er een constante culturele en economische uitwisseling. Inwoners van Aruba verhuizen, vaak naar Nederland om te studeren en soms blijven ze daar langere of kortere tijd om te werken.
De meeste eilandbewoners spreken wel Nederlands, maar Papiaments is de moedertaal. Al ruim 300 jaar is Papiaments voor ongeveer 70% van de lokale bevolking op Aruba de moedertaal. Raar eigenlijk dat deze taal pas op 21 mei 2003 naast Nederlands als officiële taal werd gerekend. Dat hoor, zie en proef je overal. Er is voor gevochten. Pas sinds 2007 krijgen kinderen op de basisschool hun lessen in het Papiaments. De taal is een rechtstreeks gevolg van de historie als slaven. Het Papiaments is ontstaan uit de contacttaal die nodig was tussen de ingevoerde slaven, die van overal kwamen. Van zulke (creolen)talen zijn er een hoop in de wereld, maar bijna nergens heeft een creolentaal zoveel status als het Papiaments. In 2010 werd de Fundashon Akademia Papiamentu opgericht, een stichting die er onder meer naar streeft het Papiaments dezelfde status te geven als het Fries.
Ter gelegenheid van het 10-jarig jubileum is het jaar 2013 uitgeroepen tot het jaar van het Papiaments Er worden het hele jaar door activiteiten georganiseerd om dit jubileum te vieren.
Hieronder een klein woordje vakantie-papiamento.
- Welkom! Bon bini!
- Goedemorgen Bon dia
- Goedemiddag Bon tardi
- Goedenacht Bon nochi
- Tot ziens! Ayo!
- Tot de volgende keer! Te otro biaha!
- Ik zie je later. Te aki ratu
- Doei! Ayo!
- Tot zo! Te awero
- huis kas
- kerk misa
- oud bieu
- eten kuminda
- melk lechi
- brood pan
- water awa
- werk/baan trabou
- schatje/lekker/zoet dushi
- telefoon telefon
- nummer number
- schoenen sapatu
- winkel tienda/pakus
- school skol
- zee laman
- boot boto
- geld plaka
- maandag djaluna
- dinsdag djamars
- woensdag djarason
- donderdag djawebs
- vrijdag djabièrnè
- zaterdag djasabra
- zondag djadumingu
- nul sero
- één un
- twee dos
- drie tres
- vier kuater
- vijf sinku
- zes seis
- zeven shete
- acht ocho
- negen nuebe
- tien dies
- elf dies-un
- twaalf dies-dos enz..
- twintig binti
- eenentwintig binti-un
- dertig trenta
- veertig kuarenta
- vijftig sinkuenta
- zestig sesenta
- zeventig setenta
- tachtig ochenta
- negentig nobenta
- honderd shen
Bronnen:
- papiamentu.com
- reisrevue Xtra september 2010
